İstanbul boğazı denilince şüphesiz akla gelen en belirgin şeylerden biri balıktır. İstanbul boğazda balık restoranlarıyla ünlü, Galata Köprüsü’nden Beykoz kıyılarına kadar balık tutan insanları görebileceğiniz bir deniz kenti. Haliyle derin sularında da yüzyıllardır birçok balık çeşidine ev sahipliği yapmakta. İki güzel denizi birbirine bağlaması da buna büyük katkı sağlamaktadır. Boğazın balık tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Günümüzde geçmişe göre bazı balık türleri artık görülemese de zengin bir çeşitliliğe sahip diyebiliriz. Bunun üzerinde bilinçsiz avlanma ve balıkların üreme dönemlerinde avlanma gibi önemli sorunlar yatmakta. Boğaz’ın dünya üzerinde çok az görülen ekolojik bir su yapısına sahip olması balık çeşitliliğini arttırmaktadır. Ege denizini Marmara aracılığı ile Karadeniz’e bağlaması ve yoğun akıntılı iç sulara sahip olması İstanbul Boğazı’nı balık cennetine çeviriyor. Hem fiziki özellikleri hem de ekolojik konumu sebebiyle İstanbul suları balıkların yaşaması ve üremesi için elverişli ortamlardan biri haline gelmiştir.
İstanbul Boğazı balıkları iki ana grup altında toplanabilir. Boğazda kalıcı olarak yaşayan ve her mevsim görülen balıklar ve geçici olarak boğazdan geçen balıklar. Geçici olan balıklar bahar aylarında Karadeniz’den İstanbul Boğazı’na üremek için gelirler. Boğazda üredikten sonra kış aylarını geçirmek için daha sıcak sulara Marmara ve Ege’ye inerler. Bu balıklar geçiş mevsimlerinde avlanabilen balıklardır. Diğer balıklar yılın her döneminde İstanbul Boğazı sularında rastlayabileceğiniz balıklardır. İstanbul’un kıymetli balıklarına birlikte göz atalım.
HAMSİ
Hepimizin aşina olduğu bir balık türü olan hamsi, İstanbul Boğazı’nı dönem dönem Marmara sularına geçmek için kullanır. Bu dönemlerde “boğazda hamsi akını” haberlerini televizyonlarda görebilirsiniz. Hamsi sürü halinde yüzen bir balık türüdür. Bu sebeple büyük balıkçı teknelerinin çokça avladığı bir balık türüdür. Bir seferde bol miktarda avlanarak daha uygun fiyatla pazarlarda yerini alır. Kış aylarında İstanbul Boğazı’nda görebileceğiniz hamsi balıkları, sofraların vazgeçilmez lezzetlerinden biridir.
PALAMUT
Palamut boğazın kıymetli balıklarındandır. Boyutlarına göre farklı isimler alır. Karadeniz’in serin sularında üredikten sonra eylül-ekim aylarında boğazdan geçerek Marmara’ya ve Ege’ye yayılırlar. Küçük balıkları tüketerek beslenirler. İstanbul boğaz balıkçılarının vazgeçilmez mezesi lakerda palamut balığından üretilen bir meze türüdür.
LÜFER
Lüfer boğazın en pahalı ve en çok rağbet gören balıklarından biridir. Tuzlu denizin lezzetini en leziz şekilde yansıtan bu balık türünün soyunun tehlikede olduğu söylenmektedir. Avcılığı eylül ve mart ayları arasında yapılır. Lüfer balığı aynı zamanda güçlü çenesiyle bilinen saldırgan bir balık türüdür. Küçük boyutlardaki hamsi sardalye istavrit gibi balıkları tüketerek beslenir. Yazın sıcak havaları Karadeniz’in serin sularında geçirdikten sonra kış yaklaşınca sıcak sulara inmek için boğaza akın eder. Eylül ayının başlarından itibaren kış boyunca boğaz sularında bulunur. Ve egeye kadar indiği görülür. Bu balığın en lezzetli olduğu dönem yaz boyu yağlanıp boğaza girdiği ilk zamanlardır. Kış bitiminde de tekrar Karadeniz’e dönerler. 19. Yüzyıldan beri boğazda lüfer avcılığı rağbet gören bir geçim kaynağıdır. Hem lezzeti hem de avcılığının zevki nedeniyle uzun yıllardır boğazın vazgeçilmez balıklarından biri olmuştur.
USKUMRU
Uskumru günümüzde boğazda rastlamakta zorlandığımız balık türlerinden biri. Son zamanlara kadar uskumru boğazın en ucuz ve en bereketli balıklarından biriydi. Şimdilerde Marmara’da ve Karadeniz’de hiç kalmadığı söylenmekte. Kasım aylarında Karadeniz’den boğaza giren uskumru en güzel dönemini kasım aylarında yaşardı. 1970lerde Marmara denizinin aşırı kirliliği gündeme gelince uskumru kuzey ege kıyılarına göç etmiş, İstanbul boğazından uskumru akını geçmez olmuştur.
İSTAVRİT
Kıyı balıkçıların en sevdiği balıklardan biridir. Son yıllarda azalan lüfer, uskumru ve palamuttan sonra rağbeti artmıştır. Sofralarda yerini alan istavrit kolay avlanabilen bir balıktır. İstanbul boğazında iki türü görülür ve amatör olta balıkçılarının kovalarında istavrite rastlamak mümkündür.
KEFAL
Kötü ortam koşullarına dayanıklı bir balık tür olan kefal İstanbul sularında sıkça rastlanan balıktır. Kefal yiyecek aramak için dere yataklarına akıntı ağızlarına kadar girebilen güçlü bir balıktır. Haliç Göksu ve Küçüksu gibi boğaza dökülen dere yataklarını çok seven bu balıklar günümüzde artan avcılık faaliyetleri sebebiyle buraları terk etmiştir. Toplanan kefallerin lağım ağızlarında yetiştiğine dair söylentiler vardır.
LEVREK
Bu balık da yanlış avlanma sebebiyle türü tehlikeye girmiş balıklardan biridir. Çipurayla birlikte yetiştiriciliği çok fazla yapılan bir balık olmasına rağmen balıkların yumurtlama döneminde avlanılması, üreme olanaklarını kısıtladığı için soylarını tehlikeye sokmaktadır. Sığ limanları ve iskele ayaklarını seven bu balığa boğazda da rastlamak mümkündür.
