Henüz 1991 yılında bağımsızlığını kazanmış çiçeği burnunda bir ülke olsa da aslında Makedonya’nın kökleri bundan çok çok önceye, MÖ 7000’lere uzanıyor. Zengin tarihi kalıntıları, hiç bozulmamış köyleri, dağları, gölleri ve nehirleriyle “Balkanların İncisi” unvanını gururla göğsünde taşıyan Makedonya, elli bin dönümün üzerinde üzüm bağı ile oldukça köklü bir şarapçılık tarihine sahip.
Şarap yapım gelenekleri elbette geçmiş yüzyıllarda günümüzdekinden biraz farklıydı; örneğin Makedonlar şarabı korumak ve aromalandırmak için içine bal ve zeytinyağı gibi elementleri eklerler ve yer altında saklarlardı. Özellikle Roma ve Bizans dönemlerinde şarap üretimi hem kültürün hem de ekonominin önemli bir parçası kabul ediliyordu.
Ülkenin bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, şarap imalathanelerinin artması ve tanıtıma yönelik Balkan Şarap Ağı gibi faaliyetlerin yaygınlaşmasıyla birlikte, şarap turizmi giderek popülerleşen ve daha fazla insanın merak ettiği bir alan haline geldi. 33.423 hektarlık üzüm bağı alanı olan ülke; üzümün %85’ini şarap için, %15’ini sofralık üzüm için kullanıyor. Bu verilerden de tahmin edebileceğiniz üzere ülkede şarap üretimi oldukça fazla; yaklaşık 91 milyon litre.
Makedonya Topraklarında Yetişen Üzüm Çeşitleri
Peki bu Balkan şarabını bu kadar özel ve lezzetli kılan ne? 4000 yılı aşkın deneyim mi, coğrafya mı yoksa üzümler mi Makedonya’yı dünyanın en önemli şarap bölgelerinden biri yapıyor? Cevap, hepsi! Ama bütün bu sebepler arasında biri, diğerlerinden bir adım önde bize kalırsa. Bölgedeki yerel üzüm çeşitliliği, şarapların farklı olmasındaki etkenler arasında en önemlisi. O zaman lezzetli yolculuğumuza başlamadan önce gelin ülkedeki üzüm çeşitlerine bir göz atalım.
İyi bir şarap için öncelikle kaliteli üzümlere ihtiyaç vardır. İşte Makedonya da bunu göz önünde bulundurarak topraklarında çeşitli üzümler yetiştiriyor. Killi topraklar ve alçak rakımda konumlanmış bağlar da özellikle kırmızı şaraplarda kullanılan üzümlerin en büyük sırlarından. Beyaz şarapların imal edildiği üzümleri yetiştirirken de genellikle daha hafif topraklar ve daha yüksek, serin rakınlar tercih ediliyor.
Üzümleri yerel ve uluslararası olmak üzere iki kategoriye ayırabiliriz:
Makedonya’nın yerel üzümleri: Smederevka (beyaz), Temjanika (beyaz), Zhilavka (beyaz), Zupjanka (beyaz), Vranec (kırmızı), Stanushina (kırmızı), Kratosija (kırmızı).
Uluslararası çeşitteki üzümler: R’katiceli (beyaz), Sauvignon Blanc (beyaz), Chardonnay (beyaz), Pinot Noir (kırmızı), Syrah (kırmızı), Merlot (kırmızı), Plavec Mali (kırmızı).
Lezzetin İzinde: Makedonya’nın Ünlü Şarap Bölgeleri
Akdeniz ikliminin oluşturduğu ideal ortam ve yılın neredeyse üç yüze yakın gününün bol güneşli olması, bu topraklarda yetişen üzümlerin olgun ve lezzetli olmaları için gerekli tüm koşulları sağlıyor. Biz de bu bereketli toprakların izini sürüp, üzümün bağlardan kadehlere ulaşana dek geçirdiği yolculuğuna biraz daha yakından tanık olalım istedik.
Bölgede temel olarak üç bağcılık bölgesi bulunuyor; biz de bu bölgelerin ilkine, Batı Bölgesi’ne rotamızı çevirerek başlıyoruz tanıtmaya.
1- BATI BÖLGESİ (PELAGONIJA-POLOG)
Ülkenin güneyini ve güneybatısını kapsayan bölge, Makedonya şaraplarının %6,4’ünü üretir. Kışları soğuk ve nemli, yazları sıcak ve kuraktır ve sıcaklık ortalama olarak 25 derecenin üzerindedir. Üzümler, Batı Bölgesi’nin karakteristik özelliği olan yaylalarda ve yüksekliği 600-680 metre arasında değişen küçük dağlık alanlarda yetiştirilir.
Pelagonija Polog bölgesi kendi içinde altı şarap bölgesi içerir: Prilep, Bitola, Prespa, Ohri, Kichevo ve Kalkandelen. Ülkede üretilen tüm şarapların %6,4’ü bu bölgeden sağlanmakta. Bu bölgede; Cabernet sauvignon, Gamay, Merlot, Pinot noir, Prokupec ve Vranec kırmızı şaraplık üzümler yetişir. Üretilen beyaz şaraplık üzümler arasında ise Riesling, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Zhilavka ve Smederevka bulunur.
2- MERKEZ BÖLGESİ (VARDAR NEHRİ VADİSİ)
Burası Balkanlar’ın kalbinde yer alıyor desek yanlış olmaz. Balkan Yarımadası’nın önemli bir geçiş bölgesi olduğu için birçok yolcuyla etkileşim halindedir ve her sene iki milyondan fazla ziyaretçiyi ağırlar.
Hem Akdeniz hem de karasal iklim özelliklerini taşıyan ikliminin ve yüksekliği 650 metreye kadar ulaşan üzüm bağlarının etkisiyle, dünyanın en iyi üzümlerinin bu topraklarda yetiştiği kabul edilir. Burada Smederevka, Temjanika, Belan, Zupljanka, Zilavka ve Kratoshia, Prokupec çeşitlerinde beyaz şaraplık üzümler yetişir. Üretilen kırmızı şaraplık üzümlerin en ünlüleri de Kratoshia, Prokupec, Vranec’tir.
Makedonya’nın toplam üzüm ve şarap üretiminin %87,4 gibi oldukça yüksek bir oranını tek başına sırtlayan Vardar Nehri Vadisi’ne daha detaylı bir bakış için, kendi içerisinde ayrıldığı bölgeleri de incelemeden geçmek olmaz diyerek burada uzun bir mola vermeye hazırlanıyoruz.
Üsküp Şarap Bölgesi
Makedonya’nın yaşayan başkenti Üsküp, aynı zamanda leziz şaraplarıyla da ünlü bir şehir. Şarap tadım turlarının uğramayı sevdikleri şaraphanelere de ev sahipliği yapan Üsküp’te dolaşırken çevre mahallelerinin kenarlarında göz alabildiğine uzanan üzüm bağlarını görmek mümkündür. Bir şarap turuna katılmadıysanız bile, Üsküp’teki seçkin imalathanelerden birine uğramalı ve mükemmel şarapların tadına bakmalı.
Veles Şarap Bölgesi
Üsküp ve Tikveš arasında yer alan küçük bir bölge olan Veles, konumu nedeniyle tarih boyunca en önemli kültür noktalarından biriydi. Bugün de Makedonya’nın şaraplarının izini süren ziyaretçileri en çok heyecanlandıran duraklardan bir tanesi haline geldi. Üsküp’e nazaran daha sıcak ve düzlük bir bölge olan Veles, kaliteli üzüm yetiştirmek için ikliminin ve konumunun bütün avantajlarını kullanıyor. Aslında üretici anlamında diğer bölgelerden çok daha küçük sayılabilecek olan Veles’te öne çıkan çeşitler arasında Cabernet Sauvignon, Merlot, Riesling , Sauvignon Blanc ve Chardonnay sayılabilir.
Tikves Şarap Bölgesi
MÖ 4. yüzyıldan beri şarap üreten en önemli bölgelerden birindeyiz. Üzüm bağlarının kalbi olarak da nitelendirebileceğimiz Tikves, adını birçok turistik turda da görebileceğiniz üzere, Makedonya’nın en ünlü şarap bölgesidir. Üzümün anavatanını ziyaret etmenin yanı sıra zengin arkeolojik alanlar ve kiliseler gibi tarihi yapıların da gezilebileceği bölgenin neden bu kadar turistik olduğunu tahmin etmek güç değil.
Birçok yerli ve uluslararası üzüm çeşidinin yetiştiği bölgede kırmızılar için Žilavka, Župljanka, Graševina, Plavec, Smederevka, Vranec, Kratosija, Kadarka, Cabernet Sauvignon, Merlot, Pinot Noir, Syrah üzümleri öne çıkarken, beyazlar için Chardonnay, Sauvignon Blanc, Muscat Ottonel, R’kaciteli ve Riesling üzüm çeşitlerini sayabiliriz.
Üç tarafı dağlarla çevrili verimli topraklardan oluşan Tikves’te birçok popüler şarap imalathanesi bulabilirsiniz. Buraları kendiniz de tek tek keşfedebileceğiniz gibi, rehberli turların da oldukça revaçta olduğu bilgisini vermiş olalım.
Gevgelija-Valandovo Şarap Bölgesi
Bölgenin, hatta ülkenin en güneşli yerlerinden biri olan bölge, Veles ve Tikves’e göre çok daha yağışlıdır. Akdeniz ikliminin etkisinin yoğun olarak hissedildiği bölgede yıllık ortalama hava sıcaklığı 14 olarak ölçülmüştür.
Strumica-Radovis Şarap Bölgesi
Makedonya’nın güneydoğu kesiminde yer almasına karşın Belas-ica Dağı’nın güçlü etkisinden dolayı Kıta Avrupa’ya aittir.
Ovchepole Şarap Bölgesi
Zletovo Nehri’nin kuzeyinde yer alan bölge, Makedonya’nın şarap üretiminde de önemli bir yere sahip. Karasal iklimin görüldüğü Ovchepole Bölgesi’nde üzüm bağları 560 metre yüksekliğe kadar çıkabiliyor. Bölgeye özgü kuvvetli rüzgarları nedeniyle de çoğu insan tarafından “Balkanları’ın en rüzgârlı yeri” olarak anılan Ovchepole’de yetişen başlıca üzümler ise Vranec, Cabernet sauvignon, Merlot, Kadarka Chardonnay, Grenache blanc, Smederevka, Sauvignon, Muscat ottonel, Zilavka olarak sıralanabilir.
Kocani-Vinica Şarap Bölgesi
Aslında isminin kökeni bile bölgenin önemi konusunda bize bir fikir vermek için yeterli. “Asma” kelimesinden türetilen Vinica, bir zamanlar önemli bir şarap üretim merkeziydi ve bugün de Makedonya’nın toplam bağlık alanının %2,7’sine sahip. Geleneksel yöntemlerle asma yetiştiriciliğinin devam ettiği bölgede, altı yüz hektarlık üzüm bağı bulunuyor. Bölgenin en revaçtaki üzüm çeşitleri arasında ise Vranec, Prokupec, Plovdina, Smederevka ve Zilavka üzümleri yer alıyor.
3- DOĞU ŞARAP BÖLGESİ (PCHINJA-OSOGOVO)
Burası ülkenin kuzey doğusunda yer alır; Kumanovo, Kratovo ve Pijanec olmak üzere üç alana ayrılır. Bu bölge en dağlık ve en kurak bölgedir. Şarap üretiminin %6,1’i burada gerçekleşir. Kırmızı üzüm olarak Cabernet Sauvignon, Gamay Noir, Gamay Teinturier, Pinot Noir ve Vranec yetiştirilir. Burada yetiştirilen beyaz şaraplık üzümler ise Muscat Ottonel, Sauvignon Blanc, Riesling ve Zilavka’dır.
Üzüm çeşitlerini ve yetiştirildikleri bölgeleri gördük. Bir gün yolunuz Makedonya’ya düşerse şarap üretimini gidip yerinde görebilirsiniz ve ayrıca tadım yapabilirsiniz. O hâlde rota oluşturulduğuna göre, yolculuk başlasın…
