Baharat, yemeklerimizin en güzel tamamlayıcısıdır. Kattıkları çeşitli aromalar, vücudumuza işleyen sağlıklı besin değerleri, bazen yemek veya içeceklerimizin doğal gıda boyası… Tuzun ise en sağlıklı alternatifi.
Asya’da özellikle baharatın olmadığı yemek çok az var diyebiliriz. Türk mutfağında da Osmanlı’dan beri süregelen baharat aşinalığı mevcut. Özellikle saray yemekleri içine konulan binbir çeşit baharatla bu kadar ünlü. Yufkalı dörüzziyafe köftesi, fodula, mahmudiye, kavun dolması… O kadar fazla ki, saymak mümkün değil. Günümüzde de Türk mutfağının en gözde yemekleri çeşitli baharat içermektedir.
Baharat madem mutfağımızda bu kadar fazla yer kaplıyor, biz de daha önce adını pek duymadığımız ama öğrenince hemen yemeklerinize katmak isteyeceğiniz 10 ilginç baharatı sizler için sıraladık.
1-HAVLICAN KÖKÜ
Havlıcan, anavatanı Güney Çin olan, zencefilgillerden bir baharat türüdür.
Sert, dallı, neredeyse silindirik yapıdan oluşur. 5 ila 8 santimetre uzunluğunda ve 10 ila 15 milimetre kalınlığında olmakla beraber, mat kırmızımsı-kahverengi renklidirler. Acı bir aroması, keskin bir tadı vardır. Havlıcan kökü ve zencefil aynı aileden geldikleri için, ikisi de benzer şifalara sahiptir. Havlıcanın en çok sağlıklı bileşen içerdiği bölge köküdür; doğal olarak bir anti-oksidan, antienflamatuvar, antibakteriyel ve anti-viral deposudur. Vücutta potansiyel mantar çıkmasını önler, kan basıncını düşürür. Lösemi, karaciğer, mide, kolon, pankreas ve meme kanseri dahil olmak üzere anti-kanser değerler içerir. Ağrı kesicidir, sperm sayısını artıtır. Daha çok rendeleyerek toz halinde ve kaynatarak kullanım şekillerine sahiptir.
2-IŞGIN OTU
Bazen “eşkın”, bazen “uçkun”, bazen de “yayla muzu” olarak bilinen bir bitkidir. Burda baharat olarak kullanılan kısmı köküdür. Kuzukulağıgillere mensuptur. Nisan ve mayıs ayları dolaylarında, ülkemizin doğusunda yetişmektedir. O kadar çok faydası vardır ki “doğal mucize” olarak görülür. Kurutulmuş ve çiğ olarak tüketilebilir. Vücut lekelerine sürüldüğüne yok edici etkisi vardır. Salatalarınıza da ekleyebilir, kuru halinde çayını yapabilirsiniz. Özellikle lösemi kanserine deva olduğu konuşulmaktadır.
3-ACI BAKLA TOZU
“Yahudi Baklası” olarak da bilenen acı bakla, Akdeniz Havzasına özgü, protein bakımından zengin bir baklagil olan acı bakla çiçeğinin tohumlarından elde edilir. Tozu % 43 protein ve sekiz temel amino asit içerir. Ayrıca yüksek oranda doymamış yağ asitlerine sahiptir. Bu değerli baharatı, protein kaynağı olması sebebiyle özellikle sporcular, veganlar, vejetaryenler tüketir. Müsli, protein shake, çorba, sos ve tatlılara mükemmel bir aroma sağlar.
4-ANDIZ OTU
Andız otu Avrupa ve Asya’da yetişen bir bitkidir. İlk kez, Antik Yunan ve Romanlar tarafından ilaç olarak kullanılmıştır çünkü astım, bronşit ve boğmaca gibi akciğer hastalıklarına çok iyi geldiği bilinmektedir. Yemeklere farklı bir aroma verir, kaynatılarak çayı yapılabilir.
5-BESBASE
Besbase, küçük Hindistan cevizinin dış kabuğunun bir parçasıdır. Kurutularak baharat olarak kullanılır. Endonezya ve çevresinde yetişmektedir. Ülkemizde de nadir kullanılmaktadır. Tadı hindistancevizimsi-toprağımsıdır. Uzun süre pişen etli yemeklere baharat olarak katıldığında değişik bir aroma verir.
6-BOY OTU
“Çemen otu” olarak da bilinen boy otu baharatı Orta Doğu ve Asya’da sıkça kullanılan bir baharat türüdür. Ülkemizde ise Yozgat ve çevresinde yetiştirilir ve kullanılır. Yetiştirmesi bir çok yerde olanaklıdır. Toz hali, pastırmada ve kahvaltılık soslarda kullanılır. Et pişirirken de eklendiğinde çemenimsi aroma katar. Balgam söktürücü, kan şekeri dengeleyici, bağırsak düzenleyici olarak da vücuda yardımcı olur.
7-KAKULE
Kakule, Batı ve Güney Hindistan, Güneydoğu Asya’da yetişen, zencefilgiller ailesine mensup bir bitkidir. Yemeklerden tatlılara ve içeceklere kadar aroma verici bir baharat olarak kullanılır. Balık ve sütlü tatlılarda, ayrıca kahve çeşitlerinde bergamotu andıran bir aroma olarak karşımıza çıkar. Ağız kokusunu gidermek için de çiğnenir.
8-MAHLEP
Mahlep, anavatanı Batı Asya ve Avrupa olan hoş kokulu bir bitkidir. Ülkemizin Tokat, Yozgat, Uşak, Amasya gibi yörelerinde, ağaçlardaki küçük kirazlara benzeyen, dalından koparıp yendiğinde acı bir tata sahip olan bitkinin ta kendisidir. İşte o meyvenin tohumu genel olarak toz haline getirilip kurabiye ve kek gibi tatlılara konur.
9-MUSKAT
“Küçük hindistan cevizi” olarak bilinse de muskat, tat olarak hindistan cevizinden çok ayrıdır. Hindistan’da yetişmektedir. Adını ise Umman’ın başkenti Muskat’tan almıştır. Yemeklerde ve tatlılarda rendeleyerek ya da toz halinde kullanılır. Keskin ve lezzetli bir aroması vardır.
10-KEBABİYE
Kebabiye, karabibergiller ailesine mensup, gerçekten de karabibere tadı ve biçimi bakımından çok benzeyen bir bitkidir. Kurutulup toz haline getirildiğinde yemeklerde kullanılır. Anavatanı Çin ve Endonezya’dır.
