Yeni yılla beraber Fransız evlerine de tatlı bir heyecan gelir, bunun nedeni galette des rois (galet de rua) yani kralların çöreğinin mis gibi kokusudur. Nedir peki bu çörek? Sadece krallara göre midir? Neden bütün Fransız evlerine aynı anda gelir bu heyecan?
Öncelikle kralların çöreği, milföy hamuru içine franzipan denilen marzipan benzeri bir karışımın ve bir adet de baklacığın konduğu bir çörek ve o baklayla beraber çok da büyük bir gelenek.
Eve gelirken köşedeki artizanal fırından bir adet alınır (evde tarifini bilen biri varsa evde yapılması daha makbuldür tabii ki) ve yanında size bir adet de kağıt taç verilir. Eve geldikten ve akşam yemeği bittikten sonra evdeki kişi çörek kişi sayısına bölünür. Evin en genci hangi dilimin kime gideceğine karar verir ve sıcacık bir şekilde afiyetle yenir. Sabırsızlıkla da kimin diliminden içine konulmuş baklacığın çıkacağı beklenir. Baklacığı diliminde bulan kişiye taç giydirme merasimi yapılır ve o kişi kral ya da kraliçe ilan edilir.
Galette des rois’nın krallara dayanan hikâyesi
Kendi kadar tatlı bu oyun kralların çöreğiyle beraber yıllardır oynanır. Nereden geldiğine dair birçok rivayet vardır. Kış aylarının müjdecisi bu çöreğin Roma devrinde Saturnalia adı verilen kış dönümü kutlamalarıyla ilişkisi kuşkusuz yadsınamaz. Bu Satürn Kutlamaları da denilen festivalde ziyafetler, eğlenceler herkes için olurdu ve kölelerle efendiler eşit sayılır ve aynı yerde eğlenir, yer, içerlerdi. Hatta içlerinden biri kral seçilir, sadece soyluların giyebildiği parlak mor rengini giymesine izin verilir ve bir süreliğine “Kötü Yöneten Efendi” seçilirdi. Gerek krallarla eğlenilmesi, onlarla dalga geçilebilmesi, beraber bir çöreği paylaşılabilmesi ve herhangi birinin de taç giyebilmesi adına bu gelenekle Romalıların festivalinin bağı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Orta Çağ’da ise 5 Ocak’ta bir “kral seçmek” yaygındı. “İçkici kral” adı da verilen bu gelenekte yine baklacıkla bir kral seçimi yapılırdı ve kral seçilen kişi, masaya hükümdarlığının hediyesi olarak birer tur içki ısmarlamak zorundaydı. Bu geleneğin ise İsa’ya, onun krallığını tanıyan müneccimler veya maguşlar olarak geçen, Hristiyan geleneğinde bebek İsa’ya “Yahudilerin Kralı” olarak hürmetlerini sunmak için doğudan geldiğine ve hediye olarak altın, günnük ve mür getirdiğine inanılan soylu hacıların hediye getirilişinin kutlanması olarak da gören tarihçiler var.
Galette des rois’nın içine neden bakla konur?
İçindeki baklacık da genelde porselenden yapılmış küçük figürlerdir. İsminin de bakla/baklacık olmasının da elbette bir sebebi var. Bakla batı dünyasında kış dönümünün sembollerinden biri olarak görülür. Özellikle baharda çıkan ve büyüyen ilk bitki olan baklayı üretkenliğin, bereketin simgesi olarak görürler. Çünkü bu bitki, tıpkı yumurta gibi, içinde bir embriyo barındırır ve yaşlandıkça bir şeylere hayat verir. Antik Yunan’da ölülerin ruhlarının taşındığına inanılan bakla ilk olarak bu çöreklerin içine konurdu. Porselen baklacıkların konması ise 19. yüzyıla denk gelir. Porselenleriyle ünlü Limoges kasabasında yapılan porselen figürleri çöreklerine koyup bu geleneği ve bereket inancını sürdürmeye çalışmışlardır.
Dini olsun olmasın paylaşımın ve eşitliğin hissedildiği bir gelenektir Galettes des Rois yemek. Aralık ve ocak aylarında Fransa’ya yolunuz düşerse mutlaka bir fırından alın ve tadına bakın. Eğer mümkünse Fransız bir aile ile bunu tecrübe edin ve o geleneği yaşayıp siz de bu geleneğin paylaşılarak çoğalmasına neden olmuş olun.
