Baharatlar yemek yapan herkesin elinin altında mutlaka bulundurması gereken, yemeğin lezzetine lezzet katan, mutfak kültürümüzde yüzyıllardır yer alan vazgeçilmezlerimizdir. Kimi bir çiçeğin kimi bir tohumun toz haline getirilmiş halidir.
Baharatların anavatanı Uzak Doğu olarak bilinir. Hindistan’da da baharat kullanımı çok yaygındır ve eski çağlara dayanır. Özellikle acı ve yoğun aroması olan baharatları tercih eden Hintlerin neredeyse baharatsız yemekleri yoktur. İspanyollar ve İtalyanlar da yemeklerinde baharat kullanan ülkeler arasında yer alır. Bizim kültürümüzde baharat kullanımı da oldukça eski devirlere dayanır. Afrika ve Orta Asya ülkelerinden Anadolu’ya kervanlarla baharat getirilmiş ve kullanımı yaygınlaşmıştır. Günümüzde de en çok baharat kullanan ülkeler arasında yer alıyoruz. Özellikle Güneydoğu Anadolu bölgemizde acı baharatlar çokça tercih edilir.
Çok eski çağlarda yemeklerin bozulmasını önlemek ve bozuk kokusunu gizlemek için kullanılan baharatlar, buzdolabının kullanılmaya başlaması ile tatlandırıcı ve lezzet verici olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde yine aroma verici olarak kullanılan baharatların sayısız faydası keşfedilmiş ve sağlık için birçok yararının olduğu ortaya konmuştur. Baharatların faydaları saymakla bitmiyor. Antioksidan, iltihap önleyici, zayıflatıcı, bağırsak metabolizması, şeker ve kolesterol düzenleyici gibi özelliklerinin yanı sıra kanserli hücrelerin küçülmesine de yardımcı olarak sağlığa yararlı etkilerini gösteriyor.
Birkaç baharatın özelliklerine birlikte göz atalım.
KARABİBER
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan bir baharattır. Bütün haliyle de kullanılabilir, daha çok öğütülmüş şekli tercih edilir. Neredeyse hepimizin evlerinde bulunan bu baharat tam bir A vitamini deposudur. Demir ve magnezyum da içerir. Soğuk algınlığı, boğaz rahatsızlıkları, gribal enfeksiyonlarda iyileştirici etki gösterir. Antioksidandır. Ateş düşürücü etkisi vardır. Sindirim sitemi üzerine olumlu etkileri olup mide ve bağırsak hareketlerini düzenlediği için sindirim sistemi rahatsızlıklarına karşı koruyucudur. Terlemeyi arttırdığı için mikrop atımına yardımcı olur ve ciltten zararlı radikallerin atılmasını sağlar. Böylece yaşlanmanın etkilerini geciktirmiş olur. Ayrıca sakinleştirici ve antidepresan özelliği de bulunur. Yüksek miktarda A vitamini içerdiği için göz sağlığını korur. İçerdiği mineraller ve vitaminler sayesinde günlük karşılamanız gerek besin ögelerine büyük katkıda bulunur. Sütle veya balla karıştırarak her gün karabiber tüketmek güne enerjik başlamanızı sağlayacaktır. Fakat aşırı alımına dikkat etmelisiniz. Güçlü bir baharat olduğu için fazla tüketilmesi mide problemlerine yol açabilir.
Karabiberin tarihini öğrenmek için tıklayın.
KİMYON
Salatalarımızda, köftelerde, yemeklerde kullandığımız kimyon, ülkemizin farklı bölgelerinde değişik isimlerle anılır. Yaygın olarak kullanılan kimyon, yine tohumlarının öğütülmesiyle toz şeklinde kullanılır. En çok gaz ve hazımsızlık durumlarına iyi gelen kimyon, safra salgısının uyarıcısıdır. Sindirim sistemine birçok olumlu etkisi bulunur. Zengin mineral içeriği metabolik fonksiyonları düzenler. Lif içeriği yüksektir bu yüzden kabızlık gibi rahatsızlıklara iyi gelir. Akciğer ve solunum hastalıklarında da iyileştirici etkileri gözlemlenmiştir. Ayrıca regl dönemlerini düzenlemek için de kullanılır. Yine güçlü bir baharat olduğu için mide rahatsızlığı olan kişiler dikkatli kullanmalıdır.
ZENCEFİL
Güneydoğu Asya kökenli, boyu bir metreye kadar büyüyebilen, kurutularak veya taze olarak tüketilebilen bir bitki türüdür. Sağlığa faydaları saymakla bitmeyen zencefil, her evde mutlaka bulunması gereken bir baharattır. Yüksek oranda vitamin, mineral ve uçucu yağlar içerir.
Tam bir vitamin-mineral deposudur. B vitaminleri ve demir, kalsiyum, magnezyum, fosfor içerir. Grip ve soğuk algınlığına karşı iyileştirici etkileri kanıtlanmıştır. Kan değerlerinin düzenlenmesine yardımcı olur ve sindirim sitemini korur. Mide hastalıklarına karşı koruyucu etki gösterir ve hazımsızlığa iyi gelir. Mide bulantısı ve kusmaya karşı rahatlatıcı etki gösterir ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Ayrıca alzheimer hastalığından korur ve sakinleştirici etkisi vardır.
Zencefille yapılan yemekleri görmek için tıklayın.
TARÇIN
Antibakteriyel özelliği bulunan tarçın, kültürümüzde tatlı yapımında aroma olarak kullanılan birçok faydası bulunan bir baharattır. Kabuk olarak da kullanılabilen tarçın tercihen toz şeklinde de kullanılabilir. Zayıflama kürlerinde, detoks tariflerinde, tatlı isteğini hafifletmede kullanımı oldukça yaygındır.
Antibakteriyel özelliğinden ötürü sivilce ve cilt problemlerinde olumlu etkileri vardır. Kilo kontrolüne ve tatlı isteklerine karşı dengeleyici etki gösterir. Ayrıca kan şekerini düzenleyici etki gösterir. Hazımsızlığa ve gaz problemlerine karşı rahatlatıcı etki gösterir. Kolesterolü düşürücü etkisi vardır.
Tarçının hikâyesini öğrenmek için tıklayın.
ZERDEÇAL
Temel bileşeni kurkuminin olan zerdeçalı yaş ve kuru olarak tüketebilirsiniz. Yaş olarak tüketilmesi toz halinde tüketilmesinden daha faydalı bulunmuştur. Çünkü toz içeriğinde kurkuminin oranı bekledikçe düşmektedir.
Zerdeçal kan şekerinin düzenlenmesine yardımcı bir baharattır. Bu sebeple şeker hastalığına karşı koruyucu etki gösterir. Aynı zamanda unutkanlığa karşı etkili ve bilişsel fonksiyonların gelişmesinde yararlıdır. Doğru düzeyde tüketilmesiyle sindirim sistemine birçok faydası dokunmaktadır. Hazımsızlık ve gaz sorunlarına iyi gelmektedir. Damarlarda oluşan tıkanıklık ve pıhtılaşmayı önleyerek kalp ve damar rahatsızlıklarına karşı koruyucu etki gösterir.
KEKİK
Kekik dünya mutfaklarında çok yaygın olarak kullanılan bir baharattır. Özellikle et yemeklerinin tamamlayıcısı olan kekik ülkemizde daha çok Akdeniz bölgesinde tüketilmektedir. Konulduğu yemeğe keskin bir aroma katan kekiğin sağlığımıza birçok faydası bulunmaktadır. Mineral ve vitamin deposu olan kekiği çay olarak da tüketebilirsiniz.
Kekik hipertansiyon hastalarında iyileştirici etki gösterir. Cilt sağlığı üzerinde olumlu etkileri vardır, sivilce problemlerinde etkilidir. Saç sağlığı için oldukça yararlı olan kekik, saç dökülmesini önlediği gibi yeni saç oluşumuna da katkı sağlar. Kalp sağlığı üzerinde olumlu etkileri vardır. Bronşit gibi solunum problemlerine iyi gelir. Tam bir besin deposudur. Yüksek miktarlarda demir ve potasyum içerir. Kemik sağlığını ve demir eksikliği sonucu oluşan hastalıklara karşı koruyucudur. Yüksek miktarlarda A,K,C vitamini içeren kekik göz sağlığının da koruyucusudur. Öksürüğe ve uykusuzluğa iyi gelir.
SUMAK
Limonumsu ekşi bir tadı olan sumak birçok yemeğe ve salataya lezzet katmaktadır. Bitkisinin kurutulması ve öğütülmesiyle elde edilir. Sumak Türk kültüründe yaygın olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda Arap ve orta Asya yemek kültüründe de önemli bir yere sahiptir.
Sumak antioksidan özelliğe sahip bir baharattır. Enfeksiyonlarla, mantar hastalıkları ile bakteriyel hastalıklarla mücadele eder. Kan şekeri ve kolesterol düzenleyicidir. Şeker hastalığı ve obeziteye karşı önemli ölüde iyileşme sağladığı gözlemlenmiştir. Ateş düşürücü ve idrar söktürücü özellikleri bulunmaktadır.
BİBERİYE
Genel olarak yemeklere lezzet katmak için kullanılır. Hoş bir kokusu bulunur. Biberiye iğne yapraklı bir bitkidir, kurutulup toz halinde kullanılabilir veya kurutulup çayı yapılarak da tüketilebilir. Özellikle çayının son yıllarda zayıflama üzerine olumlu etkileri olduğu keşfedilmiş ve tüketimi artmıştır.
Biberiye çayı iştah kapatıcı olması sebebiyle zayıflama amaçlı çokça kullanılmaktadır. Ayrıca biberiye beyin fonksiyonları gelişimine katkı sağlar. Ağrı kesici özelliği bulunduğundan migrene ve baş ağrılarına iyi gelir. Anti-kanserojen bir bitkidir bu sebeple bağışıklık sistemini güçlendirir. Kabızlık, hazımsızlık gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarına karşı rahatlatıcı etki gösterir.
PUL BİBER
Yemeklerin başlıca baharatlarından biri olan pul biber ülkemizde en yaygın olarak kullanılan baharattır. Ayrıca Çin ve Hindistan yemek kültüründe de çok yaygın kullanılır. Yemeğe acı ve aromatik bir tat katar. Acı kırmız biberin kurutulması ve öğütülmesiyle elde edilir.
Kilo vermek isteyen kişilerin mutlaka evinde bulundurması gereken bir baharattır. Metabolizmayı hızlandırır ve sindirim sorunları olan kişilere iyi gelir. Dolaşımı hızlandırır. Doğal bir ağrı kesicidir. Hastalıklara karşı korur. Bağışıklık istemini güçlendirir. Yüksek oranda A vitamini içerir ve göz sağlığını, cilt sağlığını korur. Vücuttan toksin atımına yardımcı olur.
NANE
Kuru nane en eski baharatlardan biridir. Yaş nane yapraklarının serin bir yere serilip kurutulmasıyla ve toz haline getirilmesiyle elde edilir. Yüzyıllar boyunca ağız sağlığı için kullanılan nanenin sağlığımız açısından da birçok faydası bulunuyor.
Mide ağrılarına, hazımsızlık problemlerine çok iyi gelir ve sindirime yardımcıdır. Ayrıca ağrı kesici ve mide bulantılarına karşı rahatlatıcı özelliği bulunur. Solunum rahatsızlıklarına karşı iyileştiricidir. Astım gibi hastalıklarda kullanılabilir. Ağız ve diş sağlığı için kullanılır. Rahatlatıcı etkisi bulunur strese ve depresyona iyi gelir.
