Neredeyse insanlık tarihi kadar eski bir bitkinin tohumları olan susamın köklerinin Afrika olduğu biliniyor. Ancak ilk gen merkezi Afrika olsa da ikinci gen merkezi Türkiye’dir. Akadca “šamaššamu”, Latince “sesamum “, Eski Yunanca “sēsamon” denen susamın etimolojik anlamı “sıvı yağ”dır.
İnsanoğlunun buğdaydan sonra ilk evcilleştirdiği bitkilerden olan susamın içerdiği vitamin, mineral, protein, yağ çeşitlerinden ve miktarlarından birkaçını buraya yazarsak, herhalde neden bu kadar çok sevildiğini de anlamış oluruz.
100 gram susamda olanlar:
- A, B1, B2, B3, B6, B9 (folik asit), C, E vitaminleri,
- 17,7 gram protein,
- Kalsiyum, demir, magnezyum, fosfor, potasyum, sodyum, çinko mineralleri,
- Tekli doymamış yağlar, çoklu doymamış yağlar,
- Lifler ve sadece 0,3 gram şeker.
Şimdi gelin, bu değerli besin maddesinin mutfaklarda kendisine nasıl bir yer edindiğine bakalım. Ülkemizde hepimizin severek yediği bir şey var ki susam onun olmazsa olmazı (Gerçi susamsız da yapanlar var): Simit. Kahvaltıyı şenlendiren, sabah işe giderken ihtiyacımız olan enerjiyi veren simit, eğer pişirilmeden önce iyice susama bulanmazsa değerinden kaybeder.
Peki size pekmez dersem bana karşılık olarak ne dersiniz? Tabii ki tahin canım. Şöyle iyice karıştırıp ikisini ekmeğin üzerine sürsek ve onu afiyetle yesek ne de güzel olmaz mı? Evet doğru bildiniz. Tahinin ana maddesi susamdır.
Buraya kadar gelmişken tahin helvasından bahsetmemek olmaz elbette. E ana maddesi susam olan ve de bu kadar lezzetli olan bir yiyeceği atlamayalım. Efendim 1800’lü yıllarda İbrahim Efendi pekmez helvasına rakip olarak oturmuş ve bu helvayı icat etmiş. Tahinle şekeri karıştırınca da ortaya bu enfes lezzet çıkmış. Eh ne diyelim, yapana da yiyene de bin selam olsun.
Bunun dışında ana yemeklerde, salatalarda ve hamur işlerinde de bolca karşımıza çıkan susamla yapılacak birbirinden enfes 5 tarife geldi sıra.
Susamlı Kurabiye
Gerekli Malzemeler
- ¼ kg tereyağı
- 1 yumurta
- Yarım su bardağı süt
- Yarım su bardağı toz şeker
- 3 su bardağı un
- 1,5 su bardağı susam
- 1 yumurta akı
- 1 paket kabartma tozu
Yapılışı:
Un, süt, kabartma tozu ve yumurta bir kaba eklenerek iyice yoğrulur. Bu esnada tereyağı ve şeker de ayrı bir kapta yoğrulduktan sonra hamurla buluşturulur ve homojen bir karışım elde edene dek karıştırılır. Elde edilen hamurdan küçük parçalar koparılarak avuç içinde top haline getirilir, üstüne hafifçe bastırılır ve bir fırça yardımıyla yumurta akı sürülür. Son olarak susama bulanarak yağlanmış tepsiye dizilir. Önceden ısıtılmış 180 derecelik fırında 30 dakika kadar pişirilir.
Susamlı Şerbetli Tatlı
Gerekli Malzemeler
Hamuru için:
- 3 su bardağı un
- 1 su bardağı irmik
- 6 yemek kaşığı tereyağı
- 1 çay bardağı yoğurt
- 1 çay bardağı sıvı yağ
- 1 yumurta
- 1 yemek kaşığı sirke
- 1 paket vanilya
- Yarım paket kabartma tozu
- Bol susam
Şerbeti için:
- 2,5 su bardağı şeker
- 3 su bardağı su
- 1 dilim limon
- 1 çimdik tuz
Su ve şeker bir tencereye alınarak kaynatılır. Kaynamaya yakın içine limon suyu ilave edilip kısık ateşte 10 dakika daha pişirilir ve ocaktan alınıp soğumaya bırakılır.
Hamur için gerekli tüm malzemeler bir yoğurma kabında, kıvam alana kadar yoğrulur. Daha sonra tezgâh üzerine serilen bir streç filmin üzerine alınarak merdane yardımıyla inceltilir. Hamurun altına ve üstüne bol bol susam serpildikten sonra, iki santimlik ince şeritler halinde kesilir. Bu şeritler rulo haline getirilip yağlı kâğıt serili fırın tepsisine yerleştirilir ve önceden ısıtılmış 180 derecelik fırında üstleri pembeleşene kadar pişirilir.
Tatlı soğuduktan, şerbetse ılıdıktan sonra şerbet tatlının üzerine dökülür, iyice çektikten sonra servis edilir.
Şerbeti iyice çekmesini bekledikten sonra servis edebilirsiniz. Afiyet olsun.
Susamlı Krokan
Gerekli Malzemeler
- 1,5 çay bardağı susam
- 1 çay bardağı ceviz içi
- 1 çay bardağı badem içi
- Yarım çay bardağı şeker
- Yarım çay bardağı pekmez
- Yarım çay bardağı kuş üzümü (İsteğe bağlı)
- 1 yemek kaşığı bal
Yapılışı:
İşe susamlar bir tavada kavrularak başlanır, daha sonra susamların içine parçalanmış ceviz ve badem içleri eklenir. Son aşamada sırasıyla bal, pekmez ve şeker de ilave edilip kavurmaya devam edilir. Karışım katılaştıktan sonra ocaktan alınır ve tezgâh üzerine serilen yağlı kâğıda boca edilir. Üzerine bir yağlı kâğıt daha kapatıldıktan sonra merdaneyle inceltilir. Krokan iyice katılaştıktan sonra istenilen şekilde kesip servis edilir.
Susamlı Ispanak Salatası
Gerekli Malzemeler
- 1 çorba kaşığı susam
- 2 demet bebek ıspanak
- 6-7 cherry domates
- 2 yemek kaşığı zeytinyağı
- 1 kırmızı soğan
- Yarım limon suyu
- 1 tatlı kaşığı sirke
- 6-7 yaprak kıvırcık salata
- 2 salatalık
- Tuz
Yapılışı:
Yıkanıp köklerinden ayrılan ıspanaklar, el ile köklerinden ayrılarak küçük parçalar halinde doğranır. Marullar iki parmak kalınlığında doğranır, salatalıklar halka biçiminde kesilir, cherry domatesler ikiye bölünür, soğanlar halka halka veya yarım ay şeklinde doğranır. Tüm malzemeler genişçe bir salata kasesinde bir araya getirip harmanlanır.
Sosu hazırlamak için yarım limon suyu, sirke, tuz ve zeytinyağı karıştırılır ve salatanın üzerine dökülür. Son olarak susamlar bir tavada altın sarısı renk alana dek kavrulur ve salatanın üzerine serpilir.
Susamlı Çıtır Tavuk
Gerekli Malzemeler
- 450 gram ızgaralık kemiksiz tavuk kalça
- 1 yumurta
- 2 yemek kaşığı mısır nişastası
- 1 yemek kaşığı ayçiçek yağı
- Tuz, karabiber
Sosu için:
- 2 yemek kaşığı soya sosu
- Yarım yemek kaşığı susam yağı
- 1,5 yemek kaşığı bal
- 1,5 yemek kaşığı pirinç sirkesi
- 1 yemek kaşığı su
- 1 tatlı kaşığı taze zencefil rendesi
- 1 çay kaşığı sarımsak ezmesi
- 2 yemek kaşığı susam
- 1 yemek kaşığı mısır nişastası
- 1 çay kaşığı acı sos
Yapılışı:
Yumurta, mısır nişastası, tuz ve karabiber geniş bir kâseye alınarak çırpılır. Derisi alınmış ve kuşbaşı doğranmış tavuklar bu yumurtalı karışıma eklenerek iyice harmanlanır.
Ayçiçek yağı bir wok tavaya konur ve ısıtılır. Tavuklar ve yumurtalı karışım tavaya dökülerek 10 dakika, renkleri altın sarısına dönene dek kızartılır.
Ayrı bir kâsede sarımsak, zencefil rendesi, sirke, nişasta, acı sos, susam yağı, bal, soya sosu, su ve susamlar iyice karıştırılır. Bu sos kızarmış tavukların üzerine dökülür, karıştırılır ve iyice koyulaşınca ocağın altı kapatılır. Sıcak servis edilir.
