Türkiye, dünyada bulunduğu konum itibariyle iklim çeşitliliğine sahip bir ülkedir. Dolayısıyla ülkemizde çok farklı sebzeler yetişmektedir. Brokoliden kuşkonmaza, patatesten kuzukulağına kadar zengin bir sebze yelpazemiz var. Yine de yurt dışında görüp tadını beğendiğimiz ama Türkiye’de bulunmayan sebzeler de yok değil. Biz de dünyanın dört bir yanından, mutfakları zenginleştiren birkaç sebzeyi sizler için derledik.
YER BADEMİ
Dünyada daha çok “yellow nutsedge” diye bilinen yer bademi, “cyperus” cinsinden, uzun ömürlü bir ot olup, dışardan çimleri andırır. Bademler, bu çimin kökünde yer alırlar. Tropikal bölgelerde yetişmekte olup ılıman tarımın baş belasıdır çünkü kontrol edilmesi zor bir bitkidir. Her yerde, sık bir biçimde bitebilir. Güney Avrupa ve Afrika ülkelerinde yetişir. Bünyesinde yüksek miktarda lif ve nişasta bulunan yer bademi, taze ve kuru kullanılarak içecek, kurabiye gibi buğday ürünlerinin üretimi için yetiştirilmektedir.
MATSUTAKE MANTARI
Matsutake mantarı, geniş bir şemsiyeyi andıran bir kapağa ve kalın bir sapa sahiptir. Rengi, kremsi beyazdan paslanmış kahverengiye kadar değişebilir. Matsutake, aroma itibariyle truffle’a benzemektedir. Bu yüzden matsutake en yaygın olarak basit çorbalarda ve pirinç yemeklerinde kullanılır. Deniz ürünleri, deniz yosunu, soya, zencefil ve sarımsak ile iyi uyum sağlar. Anavatanı Japonya’dır. Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeybatısında, matsutake mevsimi genellikle eylül ayının ilk haftasında başlar. Genel olarak, kasım ayına gelindiğinde, Kuzey Kaliforniya’ya kadar uzanır. Yağış, özellikle erken büyümelerini sağlayarak o dönemin mahsul miktarını belirler.
MANYOK KÖKÜ
Manyok, diğer adıyla “kasava” veya “tapyoka“, bir nişastalı kök sebze veya yumrudur. Güney Amerika’ya özgü, gelişmekte olan ülkelerdeki insanlar için önemli besin ve önemli bir karbonhidrat kaynağıdır. Zorlu yetiştirme koşullarına dayanma kabiliyetinden dolayı tropikal bölgelerde yetişir. Hatta manyok, kuraklığa en toleranslı ürünlerden biridir. Amerika Birleşik Devletleri’nde, manyok genellikle “yuca” ve ayrıca “manioc” olarak adlandırılır, Brezilya’da “okroot” olarak da adlandırılabilir. En çok tüketilen manyok kısmı, köktür. Ekmek ve kraker gibi un mamulleri için un haline getirilerek kullanılır. Gıda alerjisi olan bireyler genellikle pişirme ve pişirme işlemlerinde manyok kökünden yararlanırlar çünkü glüten içermez, tahıl içermez ve kabuksuzdur.
NOPAL
“Noh-pahl-es” olarak bilinen Nopal, yenilebilir kaktüs ficus–indica’ın dolgulu yaprak biçimindeki kısımlarıdır. Henüz olgunlaşmamış ve “ped” adı verilen genç yapraklarda dikenler bulunur. Bu yüzden hasat ederken dikkatlice ele alınması ve pişirilmeden veya tüketilmeden önce dikenler çıkarılmalıdır. Büyük ve çoğunlukla düz olan pedler genellikle sadece yaklaşık yarım inç kalınlığında ve oval şekillidir. Nopal taze iken parlak yeşil olmalıdır. İç kısmı hafif jelatinlidir. Nopal; A, C ve B vitaminlerinin mükemmel bir kaynağıdır. Yüksek miktarda antioksidan ve anti-inflamatuar özellikler içerir. Nopali günde 2 kez tüketilen hastalarda kan glikoz düzeylerini stabilize ettiği gözlenmiş olup tip 2 diyabette olası bir tedavi olarak incelenmektedir. 9000 yıl önce Meksika’da keşfedilen Nopal, bugün tropikal ve subtropikal Amerika, Akdeniz, tropikal Afrika, Hindistan ve Güneydoğu Asya‘da yaygın olarak yetiştirilmektedir.
GAI LAN
“Çin brokolisi” veya “Çin lahanası” olarak da bilinen Gai Lan, adını Kantocadan alan kalın saplı, düz, parlak mavi-yeşil yapraklı bir sebzedir. Brokoli ve Gai lan Brassica oleracea türüne aittir fakat Gai lan galboglabra (Latince albus “beyaz” ve glabrus “tüysüz”) ailesinin bir üyesi olmasıyla brokoliden ayrılır. Aroması brokoliye çok benzer ama ondan biraz daha acıdır. Aynı zamanda daha keskin tada sahiptir. Gai lan, yaz mevsiminde ekilip kışın hasat edilebilir. Gai lan Çin mutfağında yaygın olarak tüketilir, haşlanmış Gai lan özellikle zencefil ve sarımsak ile karıştırılarak buğulama usulü istiridye sosuyla servis edilir. Vietnam ve Tay mutfağında da oldukça yaygın kullanılan bir sebzedir.
PİRAMİT KARNABAHAR
En bilinen adıyla, “romanesco” lahana ailesinden, elma yeşili renginde fakat kompakt formunda, spiral kronlar halinde düzenlenmiş bir dizi piramit şeklindeki çiçeklerden oluşan brokoliye benzeyen bir sebzedir. Geometrik form olarak fraktal adı verilen dekoratif bir özelliğe sahiptir. Kesildiğinde aynı anda hem karnabahar, hem brokoliye benzer. Çiçekler karnabaharda olduğu gibi meristematik kalır. Romanesco ilk kez 16. yüzyılda İtalya’da ortaya çıkmıştır. İlginç bir bilgi olarak, bitkinin baş kısmından başlayan sarmal yapısı Fibonacci sayı formulüne uymaktadır.
YEMLİK
Karahindiba familyasına ait bu kök sebzesi, pişirildiğinde ortaya çıkan istiridye tadı nedeniyle istiridye bitkisi olarak da bilinir. Kök, kremsi beyaz et ve kalın bir deri ile uzun, ince bir yaban havucu görünümüne benzer. Pek çok kök sebzeyle aynı şekilde kullanıldığı gibi; haşlanabilir, çorba veya yemek yapımında kullanılabilir. Bünyesinde mükemmel derecede vitamin ve demir bulunur. Hatta içerdiği demir miktarı ıspanaktan daha fazladır. Bu yüzden demir eksikliği tedavisinde de kullanılmaktadır.
