Yumuşak, lezzetli sandviç arasına taze, gevrek marul, tatlı domatesler ve ortasında sığır etinden sulu bir köfte… Evet tarif ettiğimiz şey canınızı çektiren, ağzınızı sulandıran ve baş döndüren bir buluş; hamburger!! Kimi zaman peynir, karamelize soğan ve jalapenonun eşlik ettiği kocaman bir hamburgerden daha cezbedici ne olabilir? “Amerika’nın en sevdiği yemek” olarak bilinen hamburgerin hikayesi mitolojilerle doludur. Bir çok millet iki ekmek arasına sığır etinden yapılan köfteyi ilk kimin koyduğu konusunda iddiaya tutuşmuşlardır. Böylesine çok, sık ve iştahla tüketilen bir yemeği kim sahiplenmek istemez ki?
Sıklıkla yapılan bir yanlış anlaşılma, ilk hamburgerin Almanya’nın Hamburg kentinden çıktığına dair söylenen hikayedir. Hamburgerin ilham kaynağı Hamburg olsa da sandviç haline gelmesi çok daha sonraki dönemlerde olmuştur. 19. yüzyılda Hamburg sığır etiyle çok ünlüydü. Ancak soğutma sistemleri henüz gelişmemiş olduğundan etin bir an önce pişirilmesi gerekiyordu. Bu nedenle etin hızlı tüketilmesi yaygınlaşmıştı.
19.yy’da Alman göçmenler Yeni Dünya’ya geldiklerinde Chicago ve New York gibi büyük şehirlerde restoranlar açtılar. Birçoğunda Hamburg dana bifteğinin kıymasını, sarımsak, soğan, tuz ve biber ile birleştirerek ızgara ya da kızartma yapıyorlardı.1837’de New York’taki Delmonico’nun restoranında ilk kez “Hamburg steak” sunuldu. 1876’da Philadelphia Centennial Exposition’da düzenlenen Alman restoranı Hamburg steak’leri binlerce müşterisine sundu ve steak’ler yüksek talep gördü. İşte hamburgerin Hamburg ile bağlantılı olan kısmı içindeki sığır eti. Eksik olan şey ise konsept, yani sandviç haline gelmesiydi.
Hamburgerin ortaya çıkışını sağlayan şey aslında Sanayi Devrimi‘dir. 1800’lü yılların ortalarında Amerikalılar endüstriyel işlerde çalışıyorken gece vardiyalarında molaya çıktıklarında kahve ve atıştırmalıkların satışını yapan arabalar dışarıda park halinde olurdu. Aç işçiler, tekrar iş başı yapmadan önce hızlıca yiyecek sipariş edip ayaküstü yiyebilmelilerdi. Birkaç yıl içinde bu araçlara gazlı ızgaralar geldiğinde hamburg steak’ler de servis edilir olmuştu. Ancak bu steakleri elde yemek zordu bu nedenle sandviç arasına konmaya ve zamanla bu sandviçler ek malzemelerle gelişmeye başladı. Biftekleri sandviç haline ilk hangi seyyar satıcı getirdi bilemiyoruz. Ancak Sanayi Devrimi bu sandviçleri doğuran asıl şeydi.
1921 yılında Billy Ingram ve Walter Anderson tarafından Kansas şehrinde tarihin ilk fast food hamburger kuruluşu olan “White Castle”ı açtılar. 5 Cent’e bir torba küçük hamburger satıyorlardı. O dönemde halk üzerinde hakim olan Amerikan et endüstrisinin sıhhi koşullarına duyulan kuşkudan dolayı bu hamburgercinin tam anlamıyla beyaz olması daha çok ilgi görmesine yol açtı. Beyaz süslemeli, temiz, lekesiz tezgahlar, kolay temizlenen ortam müşterilerin korkularına son verdi. Aynı zamanlarda hamburgerin popülaritesi yol kenarlarına, küçük dükkanlara ve sokaklara ulaştı. Hamburger artık patates kızartması ve milkshakelerle birlikte servis edilen popüler kültürün en önemli parçalarındandı.
Hamburgerin dünyaya yayılması II. Dünya Savaşı ile gerçekleşti. Amerikan askerler hamburger kültürünü gittikleri yerlere de taşıdılar. Mc Donalds kardeşler ilk hamburgercilerini San Bernardino, California’da 1940’da açtılar. 1950’lerin sonlarında toplamda 100 milyondan fazla hamburger satmışlardı. Günümüzde ise her saniyede 75 hamburger satıyorlar!
Sanayi Devrimi’nden bu yana hayatımızda çok şey değişmiş, endüstriyelleşme hayatın her alanına yansımış olsa da dönemin en sevdiğimiz icadı; Hamburger… Cheeseburger, chicken burger, whopper ve daha fazla çeşidi ile hem mutlu eden hem de sağlıklı olup olmadığı konusunda ciddi tartışmalara sebep olan bir yiyecek. Fast food kültürünün amiral gemisi, alışveriş merkezlerimizin olmazsa olmazı, diyetleri bozduran, hayatı durduran ve de sevdiren yegane şey; iki ekmek arası kocaman bir köfte!
